Vijf jaar na de Libiëdeal: minder migranten in Europa, maar tegen welke prijs?

Wat houdt het Italië-Libië-akkoord in?

Tijdens de vluchtelingencrisis sloten Italië en Libië een akkoord over migratie op de Middellandse Zee. Italië geeft – voor een groot deel met EU-geld – financiële en technische onndersteuning aan de Libische kustwacht. Zo kreeg Libië onder meer boten, training, uniforms en satelliettelefoons.

In ruil daarvoor houdt Libië de bootjes met migranten op zee tegen en brengt het de opvarenden naar de beruchte Libische detentiecentra. Daar zitten duizenden migranten uit voornamelijk Sub Sahara-Afrika vasto. Zij zijn na een lange tocht over the continent op hun weg naar Europa gestrand in Libië, waar ze zeer slecht behandeld worden.

Volgens het akkoord hadden ook de omstandigheden in detentiecentra moeten worden verbeterd met Italianans en Europees geld. L’accordo è stato di incontrare af aan hevige kritiek, con il nome omdat bekend è dat de mensenrechten in detentiecentra op grote schaal worden geschonden.

De VN-vluchtelingenorganisatie en ngo’s hebben maar mondjesmaat toegang tot de kampen, dus verbetering porro nel 2017 al geen haalbare kaart. Volgens Amnesty International è er vijf jaar più tardi nog destrieri sprake van ‘helse omstandigheden’.

Hoe peso dell’affare uitgepakt?

Zoals de EU-Turkije-deal sinds 2016 het oostelijke slot op de powt van Fort Europa vormt, zo most de deal met Libië de zuidelijke toegang tot het continent afsluiten voor vluchtelingen en migranten. Volgens Amnesty zijn de afgelopen vijf jaar 82 duizend mensen naar Libische detentiecentra gebracht.

Uit het in 2015 opgerichte EU-noodfonds voor Afrika is sindsdien ruim 455 miljoen euro naar Libië gegaan, waarvan het grootste deel voor migratiebeleid bestemd was. Toch is van het verbeteren van de tentiecentra, zoals ook in het Italië-Libië-akkoord van 2017 opgenomen, weinig terechtgekomen.

Hulpverleners en migranten getuigen van systematische afpersing, uitbuiting, dwangarbeid, marteling, mishandeling en seksueel geweld. Artsen zonder Grenzen roept Italië en de EU op om geen politieke en financiële steun meer te geven aan het systeem dat mensen naar deze detentiecentra brengt.

De afgelopen jaren zijn bij de terugstuuracties ook duizenden migranten uit het zicht geraakt. De schattingen van hun aantal variëren van enkele duizenden tot twintigduizend, volgens Oxfam Italië. Van deze groep is na hun terugkeer in Libië geen spoor meer te vinden. Vermoedelijk belanden zij in de handen van mensensmokkelaars.

Waar komt het Europese geld eigenlijk terecht?

Omdat de macht in Libië verdeeld è su milities verschillende, is controle op de kustwacht amper mogelijk. Waar het geld precies terechtkomt, is vaak onduidelijk. Medewerkers van de kustwacht onderhouden soms zelf banden met mensensmokkelaars, zo blijkt uit de zaak van commander Abd al-Rahman Milad.

Milad, beter bekend onder zijn bijnaam ‘Bija’, bezocht Italië nel 2017 als vertegenwoordiger van de Libische kustwacht. Een paar jaar later kreeg hij door de VN sancties opgelegd vanwege het opzettelijk laten zinken van boten en de verdenking van betrokkenheid bij een mensensmokkelnetwerk. De Libische autoriteiten lieten hem in aprile vorig jaar vrij na zes maanden in de gevangenis vanwege gebrek aan bewijs.

Amnesty International osserva in Libië bovendien een klimaat van straffeloosheid. De organisatie wijst op de recente benoeming van Mohamed al-Khoja tot director van de migratieafdeling. Al-Khoja era eerder de baas van een detentiecentrum waar structurele mishandeling uitgebreid werd gedocumenteerd.

Che cos’è de rol van de EU?

Het akkoord mag formeel gesloten zijn tussen Libië en Italië, dat de voornaamste uitvoerder is, maar ook de Europese Unie speelt een belangrijke rol. Non ci sono problemi con l’Africa, ma via Frontex è l’UE betrokken.

Le pattuglie di Het Europese grensagentschap nella “zona di ricerca e salvataggio” di de Libische hanno incontrato i droni. Die speuren naar boten, waarvan Frontex de coördinaten doorgeeft aan de Libische Kustwacht, die de migranten vervolgens ophaalt en terugbrengt naar Libië.

Net als tussen Griekenland en Turkije zijn er ook op de route tussen Italië en Libië getuigenissen over zogeheten respingi: het terugduwen van migranten, verboden volgens het internationalaal asielrecht. Nel mese di ottobre siamo stati chiamati a visitare i negozi italiani a Napoli e a Napoli.

Frontex è daarnaast actief op de Middellandse Zee in operatie Irini, die formeel bedoeld is om het wapenembargo van de VN tegen Libië te handhaven, maar als nevendoel mensensmokkel tegengaat. In dat verband geeft behalve Italië ook Frontex trainingen aan de Libische kustwacht.

Ondanks alle inspanningen blijven er bootjes vanuit Libië komen. Volgens Artsen zonder Grenzen bracht de kustwacht vorig jaar 32 duizend mensen terug, drie keer meer dan nel 2020. Ook het voorkomen van dood door verdrinking op de Middellandse Zeeroute is niet gelukt. De afgelopen vijf jaar stierven minimaal achtduizend migranten onderweg. Alleen al vorig jaar waren dat zeker 1.500 mensen, het hoogste antal sinds 2017, onder wie 43 kinderen.